Uprawa czosnku w ogrodzie. Jak zacząć?

Czosnek jest rośliną warzywną, spokrewnioną między innymi z cebulą i porem, przyprawową i leczniczą. Doceniamy go za jego wyjątkowy smak oraz właściwości antyseptyczne. Mało kto wie o tym, że czosnek jest bardzo łatwy w uprawie. Zamiast więc kupować warzywo w sklepie, możemy postawić na samodzielną uprawę czosnku. Od czego zacząć? Podpowiadamy!

Kiedy sadzić czosnek?

Czosnek możemy sadzić w dwóch terminach – wiosną i jesienią. Sadzony jesienią daje zdecydowanie wcześniejsze zbiory, tworzy też większe główki od czosnku z uprawy wiosennej. Czosnek nie wytwarza nasion, uprawia się więc z jego ząbków wyodrębnionych z główki podziemnej lub z cebulek powietrznych, tworzonych na kwiatostanie.

Uprawa wiosenna: sadzenie należy przeprowadzić wiosną jak najwcześniej – w trzeciej dekadzie marca do początku kwietnia (max. do 10 kwietnia). Po tym terminie główki nie wyrosną już tak duże, jak powinny. Materiał sadzeniowy pozyskany jesienią musimy przechować aż do wiosny, co szczególnie osobom rozpoczynającym samodzielną uprawę może przysporzyć nie lada trudności. Najlepiej do przechowywania czosnku nadaje się sucha piwnica – optymalna temperatura przechowywania to 0-10⁰C. Czosnku nie należy zamrażać ani trzymać w lodówce, gdyż może to prowadzić do rozwoju pleśni. Najlepszym materiałem sadzeniowym są odmiany wiosenne zarejestrowane w COBORU (urzędowym wykazie roślin rolniczych): Jankiel i Jarus.

Uprawa jesienna: za najlepszą porę sadzenia uważa się październik, ponieważ czosnek musi zdążyć ukorzeni się przed zimą. Czosnek ozimy warto posadzić obok truskawek, by ochronić je w ten sposób przed chorobami. Do uprawy nadaje się każda odmiana czosnku zimowego, lecz do najbardziej polecanych należą: Harnaś, Arkus, Mega, Ornak.

>> Poczytaj też: Czosnek niedźwiedzi - uprawa, wymagania i pielęgnacja

Gdzie sadzić czosnek?

Czosnek, choć jest stosunkowo łatwy w uprawie, ma wysokie wymagania glebowe. Rośliny wymagają gleby żyznej i bogatej w próchnicę o odczynie pH 6,8-7,5. na glebach mineralnych i pH 5,8-6,0 na glebach torfowych. Czosnek dobrze rośnie na glebie gliniasto-piaszczystej oraz na czarnoziemach. Jeśli ziemia na naszej działce jest gorszej jakości, należy nawieźć ją pod uprawę obornikiem (dobrze sprawdzi się tu kurzy obornik granulowany AGRECOL) – jednak uwaga! W takim przypadku uprawa czosnku będzie możliwa dopiero rok po rozłożeniu obornika. Czosnek dobrze rośnie na glebach, na których wcześniej uprawiane były rośliny bobowate np. groch , fasola, cieciorka. Czosnku nie należy sadzić na miejscu, w którym w ciągu 5 ostatnich lat hodowane były inne rośliny cebulowe.

Narzędzia potrzebne do uprawy czosnku

Do uprawy czosnku nie potrzebujemy żadnych specjalistycznych narzędzi. Doskonale sprawdzą się podstawowe akcesoria, jakich używamy do hodowli innych roślin i warzyw:

Sprawdź najpopularniejsze narzędzia w naszym sklepie

Zobacz wszystkie narzędzia

Grabie metalowe IDEAL PRO - Cellfast

4,7 3 oceny
Mały zestaw narzędzi pielęgnacyjnych ERGO - Cellfast

5,0 1 ocena
Pokrzywa koncentrat - stymulator wzrostu roślin 1 l - Agrecol

Jak sadzić czosnek?

Zanim przejdziemy do sadzenia czosnku, musimy najpierw odpowiednio przygotować podłoże. W tym celu przekopujemy ziemię za pomocą szpadla i zasilamy ją dobrze rozłożonym kompostem. Dla wygody polecamy szpadel wyposażony w integralną metalową podstawkę na stopę z hartowaną, zaostrzoną głowicą, jak np. szpadel prosty IDEAL PRO Cellfast.

Następnie wyrównujemy podłoże i wykopujemy dołki, w których będziemy umieszczać pojedyncze ząbki lub cebulki powietrzne. Ząbki zanurzamy w ziemi na głębokość ok. 3-5 centymetrów w odstępie co 6-10 centymetrów. Warto, by poszczególne rzędy znajdowały się w odległości przynajmniej 20 centymetrów od siebie. Cebulki powietrzne umieszczamy w gruncie płycej (wystarczy na 1 cm głębokości) i rzadziej (nawet co 5 cm). Po zasadzeniu czosnku delikatnie przysypujemy grządki i lekko dociskamy ziemię.

Do sadzenia wykorzystujemy czosnek kwalifikowany – czyli przebadany i posiadający wysoką zdolność do kiełkowania. Z takiego materiału możemy spodziewać się bujnych plonów. Przed wsadzeniem do ziemi czosnek warto zaprawić. W tym celu ząbki lub cebulki powietrzne moczymy w zaprawie nasiennej, a następnie suszymy. Dopiero tak przygotowane ząbki gotowe są do posadzenia w gruncie.

Czosnek ozimy dobrze znosi nawet trudne warunki atmosferyczne – bez problemu poradzi sobie ze śniegiem i mrozem. Jeśli dopiero zaczynamy swoją przygodę z uprawą czosnku i chcemy mieć pewność, że nie poniesiemy strat w zbiorach, możemy w łatwy sposób zabezpieczyć zagony. Warto w tym celu wyściółkować lub okryć uprawę agrowłókniną lub materiałem organicznym np. słomą.

Sadzenie czosnku w doniczce

Czosnek zimowy Germidour 250g - W. Legutko

Czosnek z powodzeniem można uprawiać też w doniczce. To dobra wiadomość dla mieszkańców bloków – wystarczy duża doniczka na balkonie, by móc cieszyć się własną mini uprawą zdrowego czosnku. Jaka doniczka będzie potrzebna? Najlepiej sprawdzą się duże i głębokie donice – czosnek ma długie korzenie, więc będzie potrzebował sporo miejsca na swobodny wzrost. Znakomicie sprawdzą się tu np. stojące skrzynie ogrodowe. Poza tym, że przy uprawie domowej czosnek sadzimy w donicach, to sama pielęgnacja rośliny nie różni się niczym od hodowli prowadzonej w gruncie. Początkującym amatorom uprawy czosnku poleca się sadzenie czosnku jesienią, by już w lipcu cieszyć się pierwszymi zbiorami.

Nawożenie czosnku

Obfite i zdrowe plony czosnku uzyskuje się dzięki regularnemu nawożeniu roślin. Stosuje się dwie metody nawożenia:

doglebowo – w przypadku czosnku ozimego nawożenie fosforem i potasem przeprowadza się miesiąc przed sadzeniem ząbków do gruntu. Azotem uprawę nawozi się wiosną, po wschodach roślin. W uprawie czosnku jarego ( wiosenne sadzenie ) nawóz fosforowy, potasowy i połowę dawki azotu stosuje się przy orce – na miesiąc przed sadzeniem czosnku do gruntu. Drugą część nawozu azotowego stosuje się po wschodach roślin.
dolistnie – czosnek dobrze reaguje na zasilanie dolistne. W tym celu można zastosować opryski nawozami przeznaczone dla warzyw cebulowych, z wysoką zawartością magnezu, wapnia, czy boru. Opryski wykonuje się zawsze wieczorem.

Ściółkowanie czosnku

Ściółkowanie jest zabiegiem wspomagającym prawidłowe odżywianie roślin bowiem z jednej strony chroni rośliny przed przemarznięciem, z drugiej przyczynia się do zatrzymania w glebie cennych składników mineralnych. Wiosną ściółki nie usuwa się, ponieważ w tym okresie będzie ona chroniła uprawę przed zachwaszczeniem oraz nadmiernym odparowywaniem wody z gleby.

Nawadnianie czosnku

Czosnek dobrze rośnie w miejscach słonecznych i wilgotnych. Warto pilnować, by podłoże, na którym znajduje się nasza uprawa, było stale wilgotne. W okresie zawiązywania się główek, który w zależności od odmiany czosnku przypada na maj lub czerwiec należy zwiększyć intensywność podlewania. Warto obserwować roślinę, bo najczęściej ona sama pokazuje nam, czy ma za mało, czy za dużo wody. Jeśli końcówki liści czosnku zaczynają podsychać, oznacza to, że nasza uprawa potrzebuje więcej wody. Blednięcie liści będzie z kolei sygnałem, że czosnek podlewany jest zbyt intensywnie.

Odchwaszczanie czosnku

Czosnek, niezależnie od terminu sadzenia, podobnie jak inne warzywa cebulowe, jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie w początkowych fazach wzrostu. Największe zachwaszczenie występuje w okresie masowego wiosennego wysypu chwastów, pojawiającego się od wczesnej wiosny do końca maja. W uprawie czosnku zimowego chwasty mogą pojawić się po posadzeniu ząbków i utrzymują się w uprawie aż do wystąpienia przymrozków. Aby cieszyć się obfitymi plonami, musimy koniecznie pamiętać o zwalczaniu chwastów.

Pierwszy zabieg odchwaszczania należy przeprowadzić przede wszystkim przed wznowieniem wegetacji po zimie. W tym okresie warto zadbać o to , by uprawa nawet przez 50 dni była wolna od chwastów. W przeciwnym razie możemy spodziewać się obniżenia plonu od 30% do nawet 80%. W tej czynności pomoże zestaw narzędzi przeznaczony do podstawowych prac w ogrodzie, w który, nie może zabraknąć motyczki z pazurkami.

Jakie metody odchwaszczania sprawdzą się w przypadku uprawy czosnku:

Uprawy międzyplonów z udziałem roślin bobowatych
Ściółkowanie
Odchwaszczanie ręczne
Opryski środkami chwastobójczymi

Kiedy zbierać czosnek?

W uprawie czosnku bardzo ważne jest ustalenie właściwego terminu zbioru główek, gdyż on decyduje o jakości plonu i przydatności do przechowywania. Termin dojrzewania czosnku zależy od odmiany i warunków uprawowych. Czosnek z sadzenia jesiennego zbiera się najczęściej pod koniec czerwca lub na początku lipca, zaś czosnek z sadzenia wiosennego około 3 tygodnie później, w trzeciej dekadzie lipca lub na początku sierpnia.

Po czym poznać, że uprawa jest gotowa do zbiorów? Warto obserwować rośliny – jeśli liście zaczynają żółknąć i zasychać (objaw ten powinniśmy zaobserwować u 50-60% roślin) bądź się załamywać, jest to wyraźny sygnał, że możemy rozpocząć zebranie plonów. Z wykopaniem czosnku nie należy zbyt długo zwlekać, ponieważ pozostawione w ziemi główki rozluźniają się i gubią pojedyncze ząbki. Czosnek wykopywać możemy ręcznie, przy użyciu łopatki – najlepiej w słoneczny dzień, gdy gleba jest sucha i rozluźniona. Wykopany czosnek zostawiamy na jakiś czas w cieniu, by wysechł. Po tym czasie możemy przenieść czosnek do chłodnego miejsca w domu – np. piwnicy, by tam go przechowywać.

>> Przeczytaj też: Jak uprawiać cebulę?

Czosnek – choroby i szkodniki

Czosnek jest najczęściej atakowany przez te same szkodniki i choroby co inne warzywa cebulowe. Skutecznym sposobem zapobiegania chorobom jest zaprawianie czosnku przed jego zasadzeniem, a także wybieranie sprawdzonego, zdrowego materiału sadzeniowego. W przypadku niektórych chorób i szkodników skuteczne są opryski.

Do najgroźniejszych chorób czosnku należą:

Szara pleśń (zgnilizna szyjki): objawia się przedwczesnym więdnięciem i zasychaniem liści, a podczas przechowywania gniciem całych główek czosnku z charakterystycznym szarym nalotem.
Biała zgnilizna: choroba ta zaczyna się od żółknięcia i zasychania wierzchołków liści. Na główce i ząbkach pojawia się biały nalot z widocznymi czarnymi zarodnikami grzyba.
Fuzaryjna zgnilizna czosnku: poraża całą roślinę, powoduje osłabienie korzeni do tego stopnia, że czosnek można łatwo wyciągnąć z ziemi. Na główce widoczny jest różowy nalot. Chorobie towarzyszy także żółknięcie i zasychanie liści.
Zielona zgnilizna: choroba rozwija się w ukryciu, a jej pierwsze oznaki widoczne są dopiero w czasie przechowywania czosnku po zbiorach. Na ząbkach lub całych główkach pojawiają się plamy, które prowadzą do zmiękczenia struktury czosnku. Chorobie towarzyszy specyficzny zielony nalot.

Szkodniki zagrażające uprawom czosnku

Wgryzka szczypiorka: to motyl, którego larwy bytują wewnątrz główek czosnku, wydrążając w nim korytarze.
Błotniszka czosnkówka: larwa tej niewielkiej muchówki bytuje wewnątrz liści czosnku i prowadzi do jego żółknięcia i zasychania.
Niszczyk zjadliwy: pojawia się w uprawach wielu gatunków warzyw. Przenoszony jest na narzędziach ogrodniczych i na materiale sadzeniowym. Jego obecność objawia się licznymi deformacjami liści.

Czosnek jest bardzo wdzięczną rośliną hodowlaną. Można uprawiać ją na działce – w specjalnie wydzielonych zagonach lub np. pomiędzy truskawkami (ten sposób pozwoli uchronić truskawki przed chorobami i szkodnikami). Z powodzeniem niewielką uprawę czosnku można poprowadzić też na balkonie. Czosnek sadzimy w dwóch terminach – wiosną oraz jesienią. I to właśnie ten zimowy czosnek jest prostszy w uprawie i daje szybsze plony. Mamy nadzieję, że nasz artykuł zachęci Was do założenia własnej hodowli czosnku. W końcu własnoręcznie wyprodukowane warzywa smakują najlepiej!

PS Pod pojęciem czosnki kryją się również czosnki ozdobne, które mogą stać się wspaniałą dekoracją ogrodu. Wysadza się je z cebulek - znajdziesz je w naszym sklepie w kategorii Cebule czosnku ozdobnego.

Bibliografia:

R. Nurzyńska-Wierdak, „Wiosenne sadzenie czosnku” [w:] „Działkowiec” 3/2006 r., s. 46
J. Przybył, „Śliczne białe ząbki” [w:] „Ogrody” nr 4/2007 r., s. 26
Bem „Uprawa czosnku – kiedy i jak sadzić” w: www.budujemytutaj.pl
K. Matuszak, „Czosnek – sadzenie, uprawa na działce, choroby”, w: www.poradnikogrodniczy.pl
Ł. Knafel, „Czosnek warzywem z perspektywami – kompendium uprawy czosnku”, w:www.warzywa.pl
E. Kołota, M. Orłowski, „Uprawa warzyw”, wyd. „Brasika”, Szczecin 1993 r., s. 80-81
H. Skąpski, B. Dąbrowska, „Uprawa warzyw w polu”, wyd. SGGW, Warszawa 1994 r., s. 406-407
A. Cieszyńska, „Jak uprawiać czosnek”, w: www.podrb.pl
J. Borowiak „Uprawa czosnku”, wyd. PWR, Poznań 2020 r

Czosnek zimowy Messidrome 250g - W. Legutko

Zobacz wszystkie czosnki jadalne

	^{Daria Gierlik}
	^{Autorka artykułu}
	Od zawsze pasjonowała się roślinami, które sumiennie uprawiała i pielęgnowała. Jej znakiem rozpoznawczym jest przydomowy ogródek, w którym jest mnóstwo rozmaitych warzyw i ziół, wydających bogate plony. To nie wszystko. Chcąc zdobyć specjalistyczną wiedzę, rozpoczęła studia na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu na Wydziale Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, kierunek medycyna roślin (1. stopień). Następnie swoją edukację poszerzyła na Wydziale Rolnictwa i Bioinżynierii, gdzie wyspecjalizowała się w ochronie roślin (studia 2. stopnia).